top of page

Seyyah Güvercinler ve Bunların Zaman-ı Harbte İstihdamları

Güncelleme tarihi: 19 Ağu 2023

Seyyah Güvercinler kitabının kapak resmi

TAKDİM


Tarihi vakıalarla husule gelen menkıbeler gerek hususi ve gerekse resmi muhabere vasıtası olarak kullanılmış olan güvercinlerden övgüyle bahsederler. Bu latif hayvanlar edebiyat sahasında hususi muhabere icra eder şekilde anlatılır. Tarih kitaplarında savaşlar ve istihbari yazışmalar için kullanılırken ilim erbabı içinse tecrübi cihetten ileri seviyede tetkikata tabi tutuldukları bir cevelan sahasına dönüşür. Biz bu eserde güvercinlerin muhaberatta kullanılmak usulünü tetkik edeceğiz.


Güvercinlerin muhabere usulü, ta kadim zamanlardan başlayarak İkinci Cihan Harbi’ne değin varlığını devam ettirebilen ender bir vakıadır. Mezkûr söze binaen serdedilecek sözlü ve yazılı bilgiler bu hususta ehemmiyet kesp etmektedir. Çünkü bunların tarih içerisindeki mevkii, yazılı tarihin hayli evvelinden başlamaktadır. Öyleyse bu sahaya girecek olan araştırmacılar her nevi bilgiyi nazar-ı itibara almak durumundadır. Durum böyle olduğu halde işbu eser rivayetlere dayanmayıp doğru bir tetkik neticesi hazırlanmıştır.


***


İkinci Cihan Harbi’nde mühim hizmetler ifa eden güvercinler, vazifelerini yavaş yavaş yeni icatlara bırakarak tarih sahnesindeki on binlerce asırları bulan hizmetini tamam eylemişlerdir. Ehemmiyete haiz olan mezkûr hayvanat şahıslardan ziyade orduların, istihbaratın ve diğer devlet kurumlarının ve gizli iletişimin bir vasıtası olması dolayısıyla casuslukta dahi fevkalade ehemmiyeti haiz olmuştur. Ve yüzyılları bulan terakkisi hep devam etmiştir. Tarih müddetince diğer ilimler gibi güvercin muhaberesinin de nasıl terakki ettiği, günümüz okuyucusuna bir misalle anlatılırsa herhalde daha rahat idrak edilecektir.


Nasıl ki bugün vücuda getirilen icatlar, askeriye veya istihbarat gibi belli merkezler için geliştiriliyor ve buradan da halkın kullanabileceği çeşitli vasıtalara irca olunuyorsa, mezkûr muhabere usulü için de geçmiş asırların ciddi zekâları, birçok terakkide bulunmuşlardır. Kitabın içerisinde de görüleceği veçhile birçok muhtelif vasıtalar tecrübe edilerek, güvercinlerde karar kılındıktan sonra bu vasıta terakki ettirilerek 20. yüzyıla kadar varlığını muhafaza etmiştir.


Yukarıdaki terakki bahsine misal vermek icap ederse kısaca; umumda yaygın olan kanaate göre son terakki usullerine nazaran güvercinle gönderilen mesajlar güvercinlerin ayaklarına bağlanmak suretiyle ve bu mesajın çok kısa olması şeklindeki nakliyle ifade edilegelir. Lakin son birkaç yüzyılında güvercin muhaberesi, sayfalarca mesajı ihtiva eden gayet hacimli belgeler dahi tek bir tüyün içerisine yerleştirilecek kadar geliştirilmiştir. İrsal edilen belgeler yalnız gizlenmek ve hacminin artmasıyla kalmamış, oluşabilecek diğer çevrevi tesirlerden de korunacak tedbirlere havi şekilde terakki ettirilmiştir.


***


Velhasıl güvercinlerin bu uzun vetiresi üzerine yeniden, külliyetli bir tez yazılması lazımdır. Çünkü hususiyetle Türkçede bu hayvan hakkındaki bilgi ve ilim pek nakıs kalmıştır. Geçmişte birçok alim bu sahada hayli eser telif etmişlerdir. Ekseriyetle 19. yüzyıl ve sonrasında büyük bir artış gözlenen sahanın neşriyatında biyologlar, fizyologlar, arkeologlar, müverrihler, edebiyatçılar… ila ahiri gibi daha pek çok uzman alimler güvercinlere dair makaleler ve eserler telif etmişlerdir. Doğudan Ortadoğu’ya, oradan Avrupa’ya, Avrupa’dan da Amerika’ya kadar bu neşriyat sahası genişlemiştir. Durum böyle iken güvercin vasıtasının kullanımının sona ermesini müteakip terakki sadedinde yapılan çalışmalar sona ererek, güvercinler sadece tarihi bir mevzu haline gelmiştir. Nihayetinde ise yavaş yavaş günümüz tarihinin gündeminden de çıkmıştır.


***


Yine tarihte bir müddet telgraf gibi vasıtaların icadıyla kıymeti azalan ve büyük ölçüde terk edilen bu muhabere usulü, 1870-71 Fransa-Prusya Savaşı’nda Fransa’nın Almanların sıkı muhasarasına karşı güvercinlerle bu zor durumdan kurtulması vesilesiyle, varlık iddiasında bulunan tüm devletleri tesiri altına almıştır. Büyük bir dönüm noktası olan bu vakadan sonra öyle ki artık donanmada bile güvercin istihdam edilmeğe başlanmıştır. Onlar için hususi kanunlar ve mezarlar yapılmış, şerefli unvanlar dahi verilmiştir. Övgüye tarihin bir figürü olarak mazhar olan güvercinlerin sadece edebi olarak değil, tarihin de bir figürü olarak övgüye mazhar olan güvercinlerin vetiresi epey uzundur. İşte naçizane bizim de Türk neşriyatına bir hizmet maksadıyla eski Türkçeden şimdiki Türkçeye çevirdiğimiz bu eser, yukarıda bahsettiğimiz vakitlerde neşredilmiştir. Günümüzde eksik olan pek çok bilgiyi ihtiva eden mezkûr eser, müellifi olan Mehmed Hayri Bey tarafından büyük ölçüde Eugène Caustier’in Les pigeons voyageurs et leur emploi a la guerre kitabına, yine Fransızca bazı makalelere ve Amerika’da neşredilen resmi donanma yayınlarına ve bugün bizim ulaşmamıza imkân olmayan eski tarih kitaplarımızdan istifade edilerek yazılmıştır.


...


Süleyman GÜLERYÜZ Kâğıthâne, 6 Ağustos 2023






24 görüntüleme0 yorum

Comentarios


bottom of page